Fiillde Çatı

Fiillerin özneye ve nesneye göre kazandığı özelliklere çatı denir. Fiiller çatılarına göre ikiye ayrılır.
Özne-Yüklem İlişkisine Göre Çatılar
°Etken Çatı
° Edilgen Çatı
° Dönüşlü Çatı
° İşteş Çatı
Nesne-Yüklem İlişkisine Göre Çatılar
° Geçişli Çatı
° Geçişsiz Çatı
° Oldurgan Çatı
° Ettirgen Çatı
Etken Çatılı Fiiller
Öznenin, yani işi yapanın belli olduğu fiillerdir.
”Mehmet, bugün çok önemli bir sınava girdi.” cümlesinde gitme işini yapan (Mehmet) bellidir.
Yıldırım komşumuzun çatısına düştü.
Özne (işi yapan)
Bu sesi hepimiz duyduk. (özne işi yapan)
Edilgen Çatılı Fiiller
Cümledeki belirtilen işi yapanın belli olmadığı fiilerdir. Edilgen çatılı fiiller, fiil kök ve gövdelerine getirilen – l, – n ekleriyle yapılır.
Evdeki eşyaların bazıları satıldı.
(satan kişi belli değil)
Okulun duvarları boyandı.
(boyayan belli değil)
Dönüşlü Çatılı Fiiller
Öznenin hem işi yaptığı hem de işten etkilendiği eylemlerdir. Fiil kök ve gövdelerine – l, – n ekleri getirilerek yapılır.
Çocuk ayna karşısında süslendi.
(cümlede süslenme işini yapan çocuk bu işten etkilenen de yine aynı çocuktur.)
Sular gelince bir güzel yıkandım.
Yıkama işlemini yapan ve bu işten etkilenen yine aynı kisidir.
** Dönüşlü eylemlerde Edilgen karıştırilmamalidir. Her ikiside – l, – n eklerini alır ancak dönüşlü eylemlerde özne, bellidir,edilgen eylemlerde ise özne belli değildir.
İşteş Çatılı Fiiller
Bir işin birlikte ya da karşılıklı yapıldığını belirten eylemlerdir. Fiil kök ve gövdelerine -ış, – leş ekleri getirilerek yapılır.
İki gün önce tanıştık.
Tanışma eylemi karşılıklı anlamı katmıştır.
Köpeği gören çocuklar kaçıştılar.
Bu cümlede kaçışma eylemi birlikte, ortaklaşa anlamı katmıştır.
Hep beraber gülüştük. (birliktelik)
Geçişli Çatılı Fiiler
Nesne alabilen fiillerdir.
**burda işin püf noktası yüklemin başına ” onu” sözcüğü getirilmelidir. Cümle anlamlı oluyorsa yüklem Geçişli bir fiildir.
Gördüm (onu gördüm)
Attı (onu attı)
*Temizlik görevlileri yolları süpürüyordu. (onu süpürüyordu)
Geçişsiz Çatılı Fiiller
Nesne alamayan fiilerdir. Fiilin başına  ”onu” sözcüğü getirilirse anlamsız olur. O şekilde kullanılamaz.
Yaptığı şakaya herkes güldü. (onu güldü- anlamsız)
Yaramazlık yapan çocuklara kızdım. (onu kızdım- anlamsız)
Oldurgan Çatılı Fiiller
Geçişsiz fiillerin – r, – t, – dır eklerinden birini alarak geçişli hale getirilmesiyle oluşur.
Bütün işleri çabucak bitirdim.
Yüklemin kökü ” bit” fiilidir. Nesne alamadığı için – r eki gelmiş böylece geçişsiz geçişli hale gelmiştir.
Şişeleri  Suyla doldurdum.
Yemeği sabahtan pişirdim.
Bebeği o  ağlattı.
Ettirgen Çatılı Fiiller
GGeçişli fiillerin – r, t, – dır eklerinden birini alarak geçişlilik derecesinin arttırılmasıyla oluşan fiillere Ettirgen fiil denir.
**Ettirgen fillerde genellikle işi başkasına yaptırmak anlamı vardır.
Arkadaşım yeni bir elbise diktirdi.
Bir demlik çayı bana içirdi.
Uçakta benim için de bir yer ayırttı.
Bu cümlelerdeki fiiller Geçişli yani nesne alabilen fiillerdir. Gelen ekler bu fiillerin geçişlilik derecelerini arttırarak ettirgen hale getirmiştir.