Fiil kök veya gövdelerinden yapım ekleri ile türetilerek isim, sıfat ve zarf olarak kullanılabilen ve iş oluş hareket anlamı taşıyan kelimelerdir.
Fiilimsiler, isim ve fiil arasında kalmış hem isimlerin hem fiillerin özelliklerini taşıyan sözcüklerdir.
Fiilimsiler üçe ayrılır:
İsim Fiiller
Fiillerin isimleridir. Fiillere getirilen”-me, – iş, -mek” isim fiil ekleri ile yapılır. – *bakmak, okumak, yüzmek, yazmak, araştırmak
*bakış, okuyuş, geliş, gidiş, sesleniş, tükeniş,
*bakma yüzme çalışma seslenme kovalama..
Not:
– me olumsuzluk eki ile isim fiil eki – me karıştırılmamalıdır.
–) Bu kadar fazla çalışma. (olumsuzluk eki)
–) Çalışma kadar dinlenmek de gerek (fiilimsi)
** İsim fiiller isimlerin tüm özelliklerini gösterir, cümlede çeşitli ögeler olabilir, isimlerin aldığı ekleri alabilir.
oğlum okumayı çok seviyor. (nesne)
okumak en faydalı iştir. (özne) çalışmaların büyük ilgi görüyor. (fiilimsi+çoğul eki+iyelik eki)
**kimi isim fiiller artık fiil özelliğini kaybederek bir kavramın ismi olabilir. Bu durumda artık isim fiil sayılmazlar.
–) kavurma, kızartma, dondurma, çakmak, yemek, ekmek, alışveriş..
Sıfat Fiiller (Ortaç)
Fiil kök veya gövdelerine getirilen – an, – ası, – mez, – ar, – dik, – ecek, – miş sıfat fiil ekleri ile yapılır.
*Gelecek yıl mezun oluyoruz inşallah.
*Olası kazaları önlemek için tedbirler alındı.
*Toplantıda hep tanıdık yüzler vardı. Çıkmaz bir sokağa girdik eve dönerken.
*Bastığın yerleri toprak diyerek geçme tanı!
*Bahçede oynayan çocukları seyrettik
*Okuldan sonra koşar adımlarla yanıma geldi.
*Pişmiş aşa su katılmaz.
Not:
Bu sözcükler sıfatlarla aynı mantıkta düşünülür. Nasıl ki sıfatlara ismin önüne gelip kendilerinden sonraki sözcükleri niteliyor ya da belirtiyorsa sıfat fiiller de aynı işlevdedir.
Sıfatlar:
Güzel kazak
iyi insan
Dar Sokak
pahalı saat
Sıfat Fiiller:
yırtılmış kazak
koşan insan
çıkmaz sokak
Çalar Saat
Zarf Fiiller (Ulaç)
Fiillerden türetilen ve zarf tümleci olarak kullanılan kelimelerdir. çeşitli şekilleri vardır.
bağlama zarf fiil: – ip eki ile farklı yargıları bağlamak için kullanılır. bayramda nineme telefon edip bayramını kutladım.
(-ip eki cümleyi bağlamıştır: telefon ettim ve bayramını kutladım)
Durum zarf fiili: ” – erek, -e, – meden, – meksizin,-cesine,-asıya” ekleriyle yapılır ve fiilin nasıl yapıldığını bildirir.
*Babam eve gülerek girdi.
*Dünkü olayları yeniden yaşıyormuş casına anlattı.
*Çamurlu tarlalarda düşe kalka ilerlediler.
*Etraftakilere aldırmadan işiyle meşgul oluyordu.
*Dinlenmeksizin üç saat ders çalıştım.
Zaman zarf fiili: ” ince, – dikçe, – diğinde, – ken, – meden, – r, …mez, -e, -a” ekleri ile yapılır ve fiilin zamanını bildirir.
*Gülünce gözlerinin içi gülüyor.
*Canım sıkıldıkça şiir okurum.
*Kar yağınca herkes sokaklara döküldü.
*İlk okuduğumda iyi anlayamamıştım.
*Güneş batarken düştük tarla yollarına. *Gelir gelmez seni sordu.
*Hergün güle oynaya gidiyor okula.
**Fiilimsi ekleri yapım eki görevindedir.
Fiilimsiler
Our Score